Bài viết trích dịch từ một bài viết cùng tên trên trang web Occupy Math (OM). Tác giả cố gắng làm rõ những hiểu lầm không đáng có mà những người không học hoặc không làm toán thường gán cho môn học này.
Do khác biệt về văn hóa cũng như kiến thức nền cơ bản về xã hội. Math2IT có đổi và lược bỏ một số ý trong bài viết gốc cho phù hợp hơn với người Việt. Độc giả có thể đọc bài viết gốc bằng tiếng Anh để hiểu rõ hơn.
Bạn có thể đang hiểu lầm nặng. Có thể sự hiểu lầm đến một cách trực tiếp giống như các học sinh mà OM đã gặp trong một hội thảo về toán học dành các cô gái (tên tượng trưng do OM đặt). Giáo viên đã nói với những cô bé này rằng họ không thể làm được toán - thậm chí trước khi xem bài thi của các em này. Sự hiểu lầm cũng có thể đến một cách gián tiếp giống như ai đó cố gắng dạy toán cho bạn trong khi bạn chỉ mới 4 tuổi đầu. Điều đó khiến bạn cảm thấy toán quả là khủng khiếp ngay khi bạn thậm chí còn chưa đủ ý thức để tư duy về nó.
Chúng ta cũng đang ở trong một môi trường văn hóa kỳ thị toán học - giống như việc xã hội loài người đã và vẫn còn đang có sự kỳ thị người da màu hay phụ nữ. OC đã gặp không ít học sinh khi vừa "chạm" vào một vấn đề toán học "hơi khó" là chúng đã nói rằng "Tụi em không thể làm được bài này, tụi em dốt lắm!" trong khi theo OM, những học sinh này lại rất sáng dạ.
Có vẻ như việc chối bỏ toán thì khá dễ dàng và thoải mái hơn so với việc hỏi "Em chưa hiểu lắm, thầy có thể giải thích lại nó theo cách khác không ạ?"
OM tìm thấy một thuật ngữ khá khó chịu và hay được dùng là "dân toán". Nếu bạn nghĩ bạn "không phải là dân toán" thì ý bạn là sao? Bạn không thể đoạt được huy chương toán học hay là bạn không thể làm được phép toán cộng? Cụm từ "không phải dân toán" dồn tất cả mọi quan niệm và định nghĩa vào chung một chỗ, miễn dính tới toán là nó ám chỉ tới. Không phải vậy! Trừ khi bạn ám chỉ rõ ràng "Tôi không thể đạt được huy chương vàng toán học" hay gì đó đại loại vậy thì gần như bạn đã sai khi tự xem mình là những người "không làm toán". Tôi không nói bạn đang rất giỏi toán hay bạn đang không sợ nó. Ý tôi là rất bất hợp lý nếu bạn không thể làm toán ở một mức độ nào đó, dù rằng nó cơ bản. Khi bạn đã làm được cái cơ bản, thêm một chút thời gian đọc, luyện,... bạn có thể làm được nhiều hơn và khó hơn.
Xét về khía cạnh này, một số độc giả sẽ nghĩ rằng "Nhưng tôi không muốn trở thành một dân toán!"
Không sai! Rõ ràng bạn đang rất rõ ràng về ý muốn của mình nhưng hãy xét một câu hỏi khác: Tại sao?
Hầu hết những ai sợ hoặc không thích học toán đều có trải nghiệm khá tệ với nó!
Các trải nghiệm và kinh nghiệm này được kết hợp với "văn hóa ghét toán đại chúng" sẽ càng khiến cho bạn nghĩ rằng cảm giác ấy là rất đỗi bình thường và hợp lý. Mọi thứ sẽ càng tồi tệ hơn nếu như thầy cô dạy toán của bạn làm cho bạn cảm thấy sợ hãi chính họ lẫn cái môn mà họ đang dạy. Đó là chưa kể đến những con điểm, sự so đo bạn bè hay các ấn tượng đầu tiên về một lớp học toán.
Điều này dẫn tới hai câu hỏi, "Có gì sai với nỗi sợ toán này?" và "Có cách nào giúp tôi thoát khỏi nó không?"
Có hàng tá câu trả lời cho câu hỏi đầu tiên. Chúng ta đang sống trong một thế giới đầy rẫy nhưng tin tức thất thiệt hoặc những sự thật nửa vời và con người thì luôn tìm mọi cách để che giấu đi các khuyết điểm của mình. Những công ty thuốc lá hàng đầu đã chi hàng triệu đô chỉ để thuê các nhà khoa học xuất bản hàng trăm bài báo cảnh báo về sức khỏe dưới tác động của thuốc lá. Điều tương tự cũng đã được làm bởi ngành công nghiệp đường với các báo cáo về tác hại của các chất không đường. Hóa ra, các kết quả xét nghiệm này là không có thật. Cũng như các ông kẹ trong ngành công nghiệp khai thác dầu vốn đã phát hiện ra sự thay đổi khí hậu toàn cầu vào những năm của thập niên 70s và họ đã ra sức đầu tư để cảnh báo cả thế giới về tác hại của nó. Mục đích cuối cùng cũng chỉ để không ai khác vào khai thác cạnh tranh với họ!
Có thể bạn nghĩ những kết quả nghiên cứu, cảnh báo này nọ ở trên vốn là những thứ của riêng các nhà khoa học, không phải của những người dân bình thường như các bạn. Vậy thì bạn đã lầm và đang tự mình bị huyễn hoặc và bị lừa dối bởi các thế lực đen tối đang thao túng ngành công nghiệp và khoa học toàn cầu. Hoặc là chúng ta cũng hòa chung nhịp với vòng xoáy cuộc sống cùng với các công ty này, hoặc là chúng ta ở một thế giới hoàn toàn tách biệt với khoa học. Bạn chọn gì?
Có cách nào để hết sợ toán không?
Có thể có. Toán học thường khó nếu muốn tự học.
Do đó, điểm mấu chốt là tìm một người bạn có thể giúp bạn học toán hoặc cùng học với bạn.
Một phần lý do khác là chúng ta đang sợ không phải toán nói chung mà chỉ là "toán ở trường", "toán trong chương trình học". Nó rất khác với "toán thực tế"! Và thường là các loại toán gây sợ hãi này lại được dạy bởi những người cũng đã từng hoặc đang có sự sợ hãi đôi chút với toán học. Hãy thử một ví dụ, bạn hãy hỏi thầy cô đang dạy toán của bạn về ý nghĩa thực tiễn của giới hạn hay một khái niệm nào đó. Chắc hẳn bạn sẽ gây không ít khó chịu cho họ. Họ dạy bạn một phần vì họ biết nhiều hơn bạn mà thôi.
Điều này dẫn đến một điểm quan trọng,
Tìm một khía cạnh toán học mà bạn cần với một mục đích cụ thể gắn liền với khía cạnh toán đó.
Nếu vấn đề của bạn là thu chi, hãy mở phần mềm Excel lên, học cách điền thu chi của bạn vào đấy, phân loại chúng và chơi với các con số. Điều này một phần giúp bạn quen với cách làm việc cùng các con số, hiểu đôi chút về tác dụng của thống kê cũng như có thể tính được phần trăm, vẽ đồ thị, biểu đồ,... Phần khác, nó giúp bạn quản lý được chi tiêu của bản thân mình một cách hợp lý hơn. Đó chính xác là những gì mà một phần mềm như Money Lover đang "làm ngầm" giúp bạn.
Hãy cùng xem xét một khía cạnh khác, nơi mà mọi người thường phát cuồng về tài năng của họ : nghệ thuật. Một lỗi suy nghĩ phổ biến là, nếu bạn không phải là họa sĩ với những bức vẽ được xã hội công nhận hoặc đã bán được giá cao, hoặc bạn không qua trường lớp nghệ thuật chính thống thì không có lý do gì bạn có con mắt nghệ thuật! Rõ ràng quan điểm này là sai hoàn toàn, bạn không mang danh họa sĩ nhưng không ai cấm bạn có con mắt nghệ thuật trong việc bày trí cửa hàng, phòng ngủ hay cấm bạn vẽ những bức chân dung tuyệt đẹp cho riêng người thân của mình. Toán học cũng tương tự vậy. Nếu bạn lo lắng về toán, tại sao không thử thã lõng một tí, nghĩ về nó dưới một góc nhìn khác, nhẹ nhàng hơn, tìm nó trong cuộc sống và xem thử bạn sẽ đi đến được đâu với những suy nghĩ ấy?
Tại sao toán học ở trường lại khủng khiếp đến như vậy?
Một vấn đề với các giáo viên toán là họ thường (buộc phải) trình bày các kiến thức toán học từ đầu đến cuối, dưới góc nhìn và sự hiểu biết của họ hơn là của học sinh. Toán học thường dễ dàng với những người làm toán thường xuyên và có chút năng khiếu toán. Điều này sẽ trở nên khó hơn nếu họ phải trình bày lại toán dưới một loạt các bước hợp lý và logic cho người khác hiểu. Bạn thường không để ý, cách mà bạn giải ra một bài toán nó rất khác với cách mà bạn trình bày lời giải của bài toán đó. Và thầy cô của bạn thường chọn cách dạy bạn theo trình tự trong bài giải hơn là trình tự tự nhiên khi họ giải bài đó từ lúc họ đọc được đề.
Có rất nhiều nguồn tài nguyên có thể dùng để đối phó với "chứng kỵ toán" (Math2IT là một ví dụ nè). Cũng có không ít những bằng chứng cho thấy toán học thực chất không quá khó như tưởng tượng - chẳng qua là chúng ta đang sử dụng các phương pháp dạy toán quá sai lầm mà thôi.
Có một sự giả đình ngầm đầy tai hại: Bạn dường như mặc định toán là chỉ dành cho tụi trẻ. Bạn chấp nhận rằng, ờ, khi còn nhỏ, dưới 18 hoặc 22 tuổi, bạn phải học toán, chủ yếu là để qua môn, để có bằng. Còn khi đã "ra đời", "ra trường" thì bạn hoàn toàn không có họ hàng quen biết gì với cái môn học quái gở này. Từ khi Math2IT đăng mấy bài đăng, ví dụ, hình ảnh về việc toán và cuộc sống không tách rời nhau mấy, có không ít thư và tin nhắn gởi đến trang bày tỏ nguyện vọng "được học lại toán một cách đúng đắn hơn". Những nguyện vọng này đến từ các bạn hoàn toàn không nhất thiết phải dùng đến toán hoặc từ những bạn đã bắt đầu cảm nhận thấy sự cần thiết của toán học.
Nếu bạn có những câu chuyện liên quan đến toán, kể cả xấu lẫn tốt, kể cả những ngộ nhận và ác cảm hay những phát hiện quan trọng về sự cần thiết của toán học. Hãy email cho Math2IT tại địa chỉ [email protected] nhé :)
Hình đại diện lấy từ video của TED.
