Hệ thống giáo dục hiện đại cho ta thêm vô số ví dụ khác về hiện thực phải cúi đầu trước các văn bản viết. Khi tôi đo bề rộng cái bàn, cái thước tôi dùng không quan trọng mấy. Cái bàn của tôi vẫn có chiều rộng như thế dù tôi nói nó rộng 200 cm hay 78.84 inch. Tuy nhiên, khi các bộ máy hành chính đo đạc con người, cái thước họ dùng tạo ra sự khác biệt hoàn toàn. Khi các trường học bắt đầu đánh giá con ngườI dựa theo các điểm số chính xác, cuộc sống của hàng triệu học sinh và giáo viên thay đổi chóng mặt.
Điểm số là một phát minh tương đối mới. Tổ tiên săn bắt hái lượm của chúng ta không bao giờ được cho điểm khi đạt thành tựu, và ngay cả hàng nghìn năm sau Cách mạng Nông nghiệp, rất ít cơ sở giáo dục sử dụng điểm số chính xác. Một thợ đóng giày học việc thời Trung đại không nhận được một mảnh giấy ghi anh ta được điểm A khâu làm dây nhưng bị điểm C trừ khâu làm khóa vào cuối năm. Một sinh viên thời Shakespeare rời Oxford với chỉ một trong hai kết quả – có hoặc không có bằng. Chẳng ai nghĩ đến chuyện cho một sinh viên điểm tốt nghiệp là 74 và sinh viên khác là 88 cả.
Chỉ hệ thống giáo dục đại trà của thời đại công nghiệp mới bắt đầu sử dụng các điểm số chính xác một cách thường xuyên. Sau khi cả các nhà máy và các bộ trong chính quyền đều dần quen với việc nghĩ bằng ngôn ngữ của các con số, các trường học cũng làm theo y chang. Họ bắt đầu định giá trị từng sinh viên theo điểm trung bình, trong khi giá trị của giáo viên và hiệu trưởng được đánh giá theo điểm trung bình chung của cả trường. Một khi các quan chức bắt đầu sử dụng thước đo này, hiện thực bị chuyển hóa.
Trường học vốn được tạo ra để tập trung khai sáng và giáo dục học sinh, và điểm số chỉ đơn giản là một phương tiện để đo thành công. Nhưng thật tự nhiên, các trường nhanh chóng bắt đầu tập trung vào việc kiếm điểm cao. Mọi đứa trẻ, giáo viên và thanh tra đều biết các kỹ năng cần có để kiếm điểm cao trong một kì thi không giống với hiểu biết thực sự về văn chương, sinh học hay toán học. Mọi đứa trẻ, giáo viên và thanh tra cũng biết là khi buộc phải lựa chọn một trong hai, hầu hết các trường sẽ chọn điểm số.
Trích trang 201-202 quyển Homo Deus (Lược sử tương lai) của Yuval Noah Harari, Dương Ngọc Trà dịch. Tên đoạn trích do Math2IT đặt. Photo bởi istockphoto.
